Bankiers of Banksters. Dat is dé vraag rond het Libor-schandaal volgens The Economist. Vast staat dat de zakenbanken het vertrouwen van hun klanten hebben verspeeld.
Het Libor-schandaal onder aanvoering van zakenbank Barclays is natuurlijk het hoofdthema van de nieuwste editie van The Economist. De manipulatie van de zogenaamde London interbank offered rate (Libor) prijkt prominent op de cover van het Britse weekblad. En dan gevangen in een treffende cartoon, geïnspireerd op een bioscoopaffiche van Reservoir Dogs, de in 1992 uitgebrachte film over iets te schietgrage gangsters van Quentin Tarantino.
Onder de kop 'Banksters' komt The Economist met een analyse over hoe het Britse rentefraudeschandaal zich heeft kunnen verspreiden en wat er tegen valt te doen.
.png "Bankiers of 'Banksters' (1)")
De Quentin Tarantino-achtige Cover van de nieuwe editie van The Economist
'Tabaksmoment'
Pogingen van bankiers om de Libor-rentes te manipuleren verraden niet alleen een cultuur van zakelijke onbetrouwbaarheid. Ook zijn ze volgens The Economist de opmaat naar rechtszaken en strengere regelgeving over de hele wereld. Dit zou wel eens het 'tabaksmoment' kunnen zijn van de internationale financiële instellingen, oppert The Economist. Daarmee refereert het tijdschrift aan het in rook opgegane publieke imago van de ooit zo oppermachtige tabaksfabrikanten, eind vorige eeuw.
De gevaren hiervan zijn evident. Volkswoede en class-action rechtszaken zijn zelden een goed uitgangspunt voor nieuwe regels, zo oordeelt The Economist. Maar alle risico's van bankier-bashing ten spijt, een grote schoonmaak ligt in het verschiet want de geloofwaardigheid van de bancaire sector is aan flarden geschoten. En zonder vertrouwen kan het bedrijf noch diens klanten gedijen.
Voor de goede orde maakt The Economist de tussenbalans op van afgelopen week. En dat was een roerig weekje: de Amerikaanse en Britse toezichthouders hebben een boete van 450 miljoen dollar uitgedeeld aan de zakenbankiers voor hun pogingen om LIBOR te manipuleren. De eerste poging van de bank om de storm stilletjes uit te zitten, mislukte jammerlijk: Bob Diamond, bestuursvoorzitter van Barclays, stapte deze week op. De reputatie van de Londense City - waar Libor wordt vastgesteld door het verzamelen van schattingen van de financieringskosten door een panel van banken - is ernstig aangetast.
Van New York tot Tokio
Maar dit fraudeverhaal strekt zich uit tot ver buiten Groot-Brittannië, stelt the Economist. Barclays staat als eerste volop in de schijnwerpers, omdat de zakenbank direct instemde om met het onderzoek van de toezichthouders mee te werken. Dat zal niet de laatste bank zijn, meent The Economist: onderzoeken naar het manipuleren van de LIBOR-rentes en andere tarieven zijn ook in volle gang in Amerika, Canada en de EU. In al deze onderzoeken circuleren de namen van de grote jongens in de financiële wereld: de bankiers van de Citigroup, JP Morgan Chase, UBS, Deutsche Bank en HSBC. Van New York tot Tokio zitten bankiers tot hun nek erin.
Tot nu toe levert het Barclays-onderzoek de volgende bewijzen op van twee soorten verkeerd gedrag volgens The Economist. Allereerst was het gesjoemel met de Libor-rente erop gericht om de handelswinsten op te schroeven. De bankiers van Barclays en hun collega's van andere banken die deel uitmaken van het Libor-panel zouden opzettelijk de opgaven hebben gemanipuleerd en daarover ook afspraken hebben gemaakt.
Kartel
Een soortgelijk beeld van wijdverspreide samenzwering komt naar voren uit documenten, die gerelateerd zijn aan het Canadese onderzoek. Alleen al dit stukje van het LIBOR-schandaal lijkt des te minder te maken met 'rogue trading' en des meer met een kartel, zo oordeelt The Economist.
Vervolgens constateert The Economist met veel gevoel voor understatement dat de affaire uiteindelijk de banken een hele hoop geld gaat kosten. En dat is nogal wat: LIBOR omvat een markt aan financiële producten met een waarde van naar schatting 800 biljoen dollar. De Libor-rentes zijn een mondiale maatstaf voor het bepalen van de prijzen van alle soorten financiële producten, variërende van eenvoudige hypotheken tot complexe beleggingsproducten zoals derivaten.
Grootste effectenfraude ooit
Stel dat de pogingen van Barclays om de LIBOR-rentes te manipuleren succesvol zijn geweest met medeweten van de toezichthouders, dan zou dit de grootste rentefraude ooit zijn volgens The Economist. Daarmee zou de deur naar de rechter niet alleen wijd open staan voor belanghebbende klanten van betrokken banken, maar ook voor elke andere met een financieel belang in LIBOR-rentes. Geen wonder dat de eerste civielrechtelijke procedures dan ook al zijn begonnen.
De tweede vorm van het knoeien aan Libor-rentes gaat volgens The Economist terug tot het begin van de kredietcrisis in 2007 en kan ook rechtszaken tot gevolg hebben. Maar deze optie zit ethisch ingewikkelder in elkaar omdat ermee een 'algemeen belang' zou kunnen zijn gediend op verschillende vlakken, haast The Economist zich te zeggen.
Stilzwijgende toestemming toezichthouders
Daarmee doelt The Economist op het volgende scenario: Barclays zou lagere tarieven hebben opgegeven dan waartegen de bank daadwerkelijk kon lenen om te verdoezelen dat de bank tijdens de kredietcrisis problemen had om geld te krijgen. Dit zou gebeurd zijn met instemming van de Bank of England.
Woordvoerders van de centrale bank van het Verenigd Koninkrijk ontkennen dit met klem, maar ze hebben de schijn tegen, meent The Economist. Tijdens de kredietcrisis waren de regeringen begrijpelijkerwijs wanhopig op zoek om het vertrouwen in de banken te versterken en de kredietverlening op gang te houden. Maar daarmee blijft wél de verdenking overeind dat sommige banken lage Libor-rentetarieven opgaven met stilzwijgende toestemming van hun toezichthouders.
The Economist verwacht verder dat het fraude-verhaal hoogstwaarschijnlijk ontaardt in civielrechtelijke procedures overal ter wereld: dat kan een lang proces worden. Vanuit het perspectief van algemeen belang, gaat het om twee taken volgens The Economist.
Allereerst dient men precies te weten komen wat er is gebeurd en daarna de betrokkenen op bewezen gronden te straffen, stelt The Economist. Als het enige motief hebzucht is geweest, dan kunnen de direct betrokkenen gevangenisstraf tegemoet zien.
Reputatie van de City op het spel
Maar als de rentetarieven laag werden gehouden om banken ten tijde van de kredietcrisis overeind te houden en toezichthouders waren hierbij betrokken, dan ligt dit weer anders volgens The Economist. In dat geval zijn banken en regelgevers uitleg verschuldigd waarom ze dit deden en waarom ze de reputatie van de City op het spel hebben gezet.
In Groot-Brittannië is onafhankelijk onderzoek hard nodig - hoe sneller, des te beter als het ligt aan The Economist. En dan met een parlementaire status zoals de Britse regering dat wil in plaats van een juridisch onderzoek, zoals dat wordt geëist door de oppositie in het Britse parlement.
Een tweede taak die dringend moet worden opgepakt volgens het commentaar van het Britse weekblad, valt of staat met het veranderen van de manier waarop de financiële markten wordt bestierd en de bankencultuur. Dit is immers niet het eerste schandaal dat draait om prijsafspraken: Wall Street heeft verschillende affaires op dit vlak achter de rug.
Heksenjacht
Maar een heksenjacht zou rampzalig kunnen uitpakken volgens The Economist. Al erkent het blad dat de cultuur van banken voortvloeit uit de structuur van banken.
Een keuze voor splitsing van retail-en investeringsbanken laten baseren op "morele" gronden is zwak, stelt The Economist. Maar de individuele banken zouden veel meer kunnen doen, zoals het toepassen van een boetestelsel naast een bonussysteem.
Daarnaast moeten sommige regels hoognodig worden veranderd. Het Libor-rentestelsel is niet ingesteld om de toezichthouders te behagen maar is van oudsher een instrument in dienst van een beroepsorganisatie, de British Bankers 'Association. Dat kan hebben gewerkt in de beschaafde tijden waarin opgetrokken wenkbrauwen van de toezichthouder voldoende waren om de boel op orde te houden. Maar die tijden zijn niet meer, merkt The Economist droogjes op: al is het alleen maar omdat de Londense City is uitgegroeid tot het grootste centrum van internationale financiële instellingen.
Voorstellen tegen misbruik Libor-rentes
Vandaar dat The Economist enkele voorstellen lanceert die misbruik van het Libor-rentestelsel zouden moeten tegengaan. Zo zouden toekomstige Libor-rentes en hun benchmarktarieven, zoals die van de Euribor moeten worden vastgesteld op basis van de werkelijke, niet geschatte financieringskosten. Maar dat is lang niet altijd mogelijk in de financiële wereld, erkent The Economist: als de markten muurvast zitten of de handel zwak, dan zijn hypothetische getallen om om een ??benchmark samen te stellen.
Tevens moeten meer banken toegang krijgen tot het Libor-panel van kredietverstrekkers, vervolgt The Economist. Op die manier is het Libor-panel minder vatbaar voor gesjoemel. Bovendien moeten de opgegeven data voortdurend met elkaar worden vergeleken waar mogelijk is. En dat kan door steeds aan de betrokken banken te vragen wat hun kosten zijn bij zowel het aanvragen als het verstrekken van geldleningen. Een externe toezichthouder zou dit hele proces moeten bewaken, aldus The Economist.
Tot slot komt The Economist met een citaat van de Amerikaanse bankier J.P. Morgan uit de jaren dertig: 'Het gedrag van de bankier moet altijd zodanig zijn dat daarmee het vertrouwen van zijn cliënten in hem wordt gerechtvaardigd.'
Anno 2012 is dat vertrouwen is verspeeld, besluit The Economist. En dat moet eerst herwonnen worden.
